Skip to main content

Warning notification:Warning

Unfortunately, you are using an outdated browser. Please, upgrade your browser to improve your experience with HSE. The list of supported browsers:

  1. Chrome
  2. Edge
  3. FireFox
  4. Opera
  5. Safari

Daoine a bhfuil riosca níos airde ag baint le COVID-19 dóibh

Is féidir le COVID-19 (coróinvíreas) duine ar bith a fhágáil breoite go tromchúiseach. Is airde an riosca do dhaoine áirithe, áfach.

Má tá riosca níos airde ag baint le COVID-19 duit, lean an chomhairle thíos le tú féin a chosaint. Téigh i dtuilleamaí do bhreithiúnais féin le fanacht sábháilte in áiteanna poiblí, plódaithe.

Daoine a bhfuil riosca níos airde ann dóibh

Is airde an riosca go mbeadh breoiteacht thromchúiseach ó COVID-19 ar dhaoine os cionn 65 bliain d'aois nach bhfuil vacsaínithe.

Is éard is breoiteacht thromchúiseach ann ná breoiteacht atá chomh dona sin go mb'fhéidir go mbeadh ar an duine dul chuig an ospidéal, go gcuirfí faoi dhianchúram é in aonad dianchúraim (ICU), nó go gcuirfí ar aerálaí é le cabhrú leis análú. Tá riosca báis ag baint léi chomh maith.

Riochtaí a fhágann go bhfuil riosca níos airde ann duit

Tá riosca níos airde ag baint le COVID-19 freisin má tá riochtaí áirithe fadtéarmacha sláinte ort.

Grúpaí a bhfuil riosca an-ard ag baint le COVID-19 dóibh (an-leochaileach go deo)

Sna grúpaí a bhfuil riosca an-ard ann dóibh, tá daoine:

  • a bhfuil Siondróm Down orthu
  • a bhfuil ailse orthu agus atá ag fáil ceimiteiripe nó teiripe spriocdhírithe, antasubstaintí monaclónacha nó imdhíon-teiripí (nó a fuair a leithéid le 6 seachtaine anuas)
  • a bhfuil ailse scamhóg nó ailse chinn agus mhuiníl orthu agus atá ag dul faoi obráidí radacacha nó radaiteiripe (nó a chuaigh faoina leithéid d’obráidí le 6 seachtaine anuas)
  • atá ag dul faoi obráidí casta áirithe le haghaidh ailse, mar shampla, obráid le haghaidh ailse scamhóg, ailse chinn agus mhuiníl nó ailse éasafagach
  • atá á gcóireáil, nó atá ag feitheamh ar chóireáil, le haghaidh ailse fola nó ailse smeara
  • a bhfuil ailse aibithe orthu nó ailse atá tar éis spré go cuid eile den chorp
  • a mbíonn scagdhealú á dhéanamh orthu, nó a bhfuil galar duán sa chéim dhéanach orthu agus eGFR níos lú ná 15 acu
  • a bhfuil riocht orthu a chuireann isteach ar an inchinn nó ar na néaróga, agus é ag cur isteach chomh mór sin ar chumas análaithe an duine go dteastaíonn aerú neamhionrach uaidh (amhail an galar néarón luadrach nó an seargadh matánach dromlaigh)
  • a bhfuil cás éagobhsaí nó tromchúiseach den fhiobróis chisteach orthu, iad siúd atá ag fanacht le trasphlandú san áireamh
  • a bhfuil riochtaí tromchúiseacha riospráide orthu, lena n-áirítear uireasa antaitripsine Alfa-1, an fhiobróis scamhógach, fiobróis na scamhóg, galar scáineach na scamhóg, agus cás tromchúiseach den COPD
  • a bhfuil diaibéiteas neamhrialaithe orthu
  • a chuaigh faoi thrasphlandú orgáin nó atá ag fanacht le trasphlandú
  • a chuaigh faoi thrasphlandú smeara nó gascheall le 12 mhí anuas, nó atá ag fanacht le trasphlandú
  • a bhfuil riocht géiniteach annamh orthu a fhágann go bhfuil riosca an-ard ann go dtiocfadh ionfhabhtuithe orthu (amhail APECED nó earráidí ar chonair na n-inteirféarón)
  • a bhfuil an galar corráncheallach orthu
  • ar cuireadh cóireáil orthu le drugaí ar nós Rituximab, Cioglafosfaimíd, Alemtuzumab, Cladribine nó Ocrelizumab le 6 mhí anuas
  • a bhfuil neamhoird mheitibileacha áirithe ó oidhreacht orthu (amhail Galar an Fhuail Síoróipe Mailpe)
  • a bhfuil otracht ag dul dóibh agus a bhfuil a n-innéacs corpmhaise (BMI) níos mó ná 40
Grúpaí ardriosca

Sna grúpaí a bhfuil riosca ard ann dóibh, tá daoine:

  • a bhfuil míchumas foghlama orthu seachas Siondróm Down
  • atá á gcóireáil le haghaidh ailse ach nach bhfuil sa ghrúpa an-ardriosca
  • a fuair cóireáil le 5 bliana anuas le haghaidh ailse fola nó smeara (leoicéime, liomfóma, nó mialóma, cuir i gcás)
  • a fuair cóireáil imdhíon-mhodhnaithe le 1 bhliain anuas le haghaidh ailse nár thosaigh san fhuil ná sa smior
  • a bhfuil galar croí ainsealach orthu (cliseadh croí, cuir i gcás)
  • a bhfuil galar duáin ainsealach orthu agus a eGFR faoi bhun 30ml in aghaidh an nóiméid
  • a bhfuil galar ae ainsealach orthu (ciorróis nó fiobróis, cuir i gcás)
  • a bhfuil riocht orthu a chuireann isteach ar an inchinn nó ar na néaróga (galar Parkinson nó pairilis cheirbreach, cuir i gcás), rud a fhágann go dtéann sé deacair orthu análú nó a bhfeadán anála a chosaint nó a ghlanadh
  • a bhfuil fiobróis chisteach atá cobhsaí go cliniciúil orthu
  • a bhfuil riocht tromchúiseach scamhóige orthu ach nach bhfuil sa ghrúpa an-ardriosca, mar shampla, cás tromchúiseach d'asma, cás measartha den ghalar scamhóige toirmeascach ainsealach (COPD), eimfiséime nó broincíteas
  • a bhfuil diaibéiteas orthu
  • atá ag tógáil cógais a dhéanann a gcóras imdhíonachta lag (amhail dáileoga arda stéaróideach)
  • a bhfuil riocht orthu a fhágann gur mó ar fad an seans go dtiocfadh ionfhabhtuithe orthu (lúpas, scléirideirm, cuir i gcás, nó VEID (HIV) i gcás nach bhfuil sé á chóireáil nó i gcás gur lú an comhaireamh CD4 ná 200)
  • a bhfuil neamhord meitibileach ó oidhreacht orthu ach nach bhfuil sa ghrúpa an-ardriosca
  • a bhfuil otracht ag dul dóibh agus a n-innéacs corpmhaise (BMI) idir 35 agus 40
  • a bhfuil meabhairghalar tromchúiseach orthu (scitsifréine, neamhord dépholach, dúlagar tromchúiseach, cuir i gcás)

Córas lag imdhíonachta

Má tá córas lag imdhíonachta ag an duine (is é sin le rá go bhfuil sé imdhíon-lagaithe), tá riosca níos airde ann freisin. Tá cuid de na riochtaí seo liostaithe thuas.

Na vacsaíní in aghaidh COVID-19 ba cheart duit a fháil má tá córas lag imdhíonachta agat

Má tá siomptóim COVID-19 ort

Urgent advice: Cuir glao ar do dhochtúir teaghlaigh más rud é:

go bhfuil siomptóim COVID-19 ort agus:

Ní gá duit tástáil le haghaidh COVID-19 a dhéanamh ach amháin má thugann dochtúir teaghlaigh nó gairmí sláinte comhairle duit ceann a dhéanamh.

Ina theannta sin, ba cheart duit:

  • fanacht sa bhaile go dtí go mbeidh na siomptóim nach mór imithe nó imithe go hiomlán le 48 uair an chloig
  • fanacht glan ar dhaoine eile a oiread agus is féidir, go háirithe na daoine siúd is mó atá i mbaol ó COVID-19

Déan na rudaí sin fiú má tá do vacsaíní go léir in aghaidh COVID-19 faighte agat, nó má bhí COVID-19 ort roimhe seo.

Cóireáil le haghaidh COVID-19

Tá fáil anois ar chógais is féidir a úsáid le daoine áirithe a bhfuil COVID-19 orthu a chóireáil sa chéim luath den víreas. Ní bhíonn an chóireáil seo de dhíth ar an gcuid is mó de dhaoine a tholgann COVID-19. Ní chuirtear ar fáil í ach dóibh siúd is mó atá i mbaol breoiteacht thromchúiseach nó báis de dheasca COVID-19.

Cóireáil do na daoine is mó atá i mbaol ó COVID-19

Cén chaoi tú féin a chosaint má tá ardriosca ann duit

Is é coinneáil suas chun dáta le do vacsaíní an rud is tábhachtaí is féidir leatsa a dhéanamh le tú féin a chosaint ar bhreoiteacht tromchúiseach ó COVID-19. Labhair le do dhochtúir teaghlaigh nó le d'fhoireann cúraim san ospidéal má bhíonn aon cheist agat faoin vacsaíniú.

Déan coinne le vacsaín in aghaidh COVID-19 a fháil

Déan

  • déan iarracht spásanna plódaithe taobh istigh a sheachaint, más féidir

  • caith masc aghaidhe, dá mba mhaith leat

  • coinnigh gníomhach agus tabhair aire do do shláinte ghinearálta - má dhéanann tú amhlaidh, beidh seans níos fearr agat teacht chugat féin arís má tholgann tú COVID-19

  • déan do lámha a ní nó a dhíghalrú go minic

  • lean ort ag úsáid na seirbhísí cúraim sláinte atá uait - cuir ceist ar oibrithe cúraim sláinte faoi réamhchúraimí nó cuir i gcuimhne dóibh iad, más gá

Ná déan

  • ná bíodh teagmháil fhisiciúil agat le duine ar bith a bhfuil COVID-19 air nó uirthi ná le duine ar bith a bhfuil siomptóim COVID-19 air nó uirthi

Dul amach faoin aer

Tá dul amach faoin aer go maith don tsláinte agus don fholláine. Is beag seans go dtolgfaidh tú COVID-19 má fhanann tú amach ó dhaoine eile.

Is féidir leat a rá le daoine a sholáthraíonn seirbhísí duit gur den ríthábhacht go seachnófá COVID-19.  Is iondúil go ndéanfaidh siad gach iarracht freastal ort ag am ciúin agus tú a chosaint.

Má tá coinne agat le do dhochtúir teaghlaigh nó in ospidéal nó i gclinic, tá sé tábhachtach go bhfreastalófá ar an gcoinne sin.

Is mó an seans go dtiocfaidh tú i dteagmháil le COVID-19 má bhíonn tú taobh istigh agus líon mór daoine thart ort.

Fanacht slán sábháilte sa bhaile

Déan iarracht gan ach líon beag daoine a bhfuil muinín agat astú a ligean isteach i do theach le cuairt a thabhairt ort, le hobair a dhéanamh nó le cúram sláinte a sholáthar duit. Ar an gcaoi sin, is féidir leat a bheith ar do shuaimhneas sa bhaile. 

Seiceáil go bhfuil an tsláinte go maith ag aon duine a thagann chun do thí sula ligeann tú isteach é. Déan cinnte de nach bhfuil siomptóim COVID-19 air.

Iarr air:

  • a lámha a ní nuair a thagann sé isteach
  • fanacht siar uait nuair is féidir

Céard ba cheart do na daoine a bhfuil cónaí orthu leat a dhéanamh?

Is féidir leis na daoine eile a bhfuil cónaí orthu leat tú a chosaint ar na bealaí seo:

Tacaíocht ar an bhfón

Coinnigh i dteagmháil le daoine muinteartha agus le cairde leat ar an bhfón. Má bhíonn cabhair uait ar chúis ar bith, tá eagraíochtaí ann le cabhrú leat.

Ina measc siúd tá:

Slaintecare logo
This project has received funding from the Government of Ireland’s Sláintecare Integration Fund 2019 under Grant Agreement Number 123.

Athbhreithniú deireanach ar an leathanach: 18 Aibreán 2023