Skip to main content

Recommended links

Warning notification:Warning

Unfortunately, you are using an outdated browser. Please, upgrade your browser to improve your experience with HSE. The list of supported browsers:

  1. Chrome
  2. Edge
  3. FireFox
  4. Opera
  5. Safari

Cóireáil do na daoine is mó atá i mbaol ó COVID-19

Tá fáil ar chógais le cóireáil a chur ar dhaoine a bhfuil COVID-19 (coróinvíreas) orthu agus is mó a meastar iad a bheith i mbaol breoiteacht thromchúiseach.

Is iad sin:

  • Paxlovid - cógas leighis de bhéal a ghlactar mar tháibléid
  • Sotrovimab - cógas leighis a thugtar trí dhiltálaire i do ghéag láimhe (insileadh)

Cuirfidh do dhochtúir nó do lia comhairleach in iúl duit más rud é go mbeadh na cógais seo oiriúnach duit.

Ní bheidh na cógais seo de dhíth ar an gcuid is mó de dhaoine agus ní bhainfidís tairbhe astu. Is féidir leis an gcuid is mó de dhaoine siomptóim COVID-19 a chóireáil sa bhaile.

An bealach is fearr atá ag an gcuid is mó de dhaoine chun iad féin a chosaint ar COVID-19 ná an vacsaín agus teanndáileog den vacsaín a fháil nuair is mithid dóibh.

Cé dóibh a bhfuil na cógais COVID-19 seo?

D'fhéadfaí cóireáil in aghaidh COVID-19 a mholadh do dhaoine a shásaíonn na critéir seo go léir:

  • Tá tú ar dhuine de na daoine is mó a bhfuil riosca ann dóibh go dtiocfaidh breoiteacht thromchúiseach orthu mar gheall ar COVID-19.
  • Tá siomptóim COVID-19 ort a tháinig ort am éigin le 5 lá anuas.
  • Bhí toradh deimhneach ar thástáil PCR nó antaigine agat am éigin le 5 lá anuas.
  • Tá tú 12 bhliain d'aois nó os a chionn agus tá 40kg (6.3 cloch) ar a laghad de mheáchan ionat.
  • D’ordaigh dochtúir an chóireáil duit.

I gcás cógais áirithe, caithfear iad a thabhairt in ospidéal agus teastaíonn oideas ó speisialtóir ospidéil ina leith. Is féidir le dochtúirí teaghlaigh agus le dochtúirí eile roinnt cógas a ordú.

Ní bheidh na cógais seo de dhíth ar an gcuid is mó de dhaoine.

Na daoine is mó atá i mbaol ó COVID-19

Tá tú i mbaol ard breoiteacht thromchúiseach nó báis de dheasca COVID-19 más rud é:

  • go bhfuil tú imdhíon-lagaithe agus córas lag imdhíonachta agat
  • nach bhfuil tú vacsaínithe go hiomlán agus tú 65 bliain d'aois nó os a chionn
  • nach bhfuil tú vacsaínithe go hiomlán agus fachtóirí riosca breise ag baint leat

D'fhéadfadh sé go gcuirfí Paxlovid ar fáil duitse más rud é:

  • go bhfuil tú vacsaínithe agus tú 75 bliain d'aois nó os a chionn
  • go bhfuil tú vacsaínithe, 65 bliain d'aois nó os a chionn agus fachtóirí riosca breise ag baint leat

Fachtóirí riosca breise

Áirítear le fachtóirí riosca breise:

  • otracht (innéacs corpmhaise os cionn 35)
  • diabetes mellitus
  • ardbhrú fola (hipirtheannas)
  • galar cardashoithíoch
  • galar scamhóige ainsealach
  • riochtaí lena ndéantar do chóras imdhíonachta níos laige

Tá tú i mbaol ard breoiteacht thromchúiseach nó báis de dheasca COVID-19 sna cásanna seo chomh maith:

  • má úsáideadh rituximab chun tú a chóireáil le 12 mhí anuas
  • má tugadh teiripí duit chun B-chealla nó T-chealla a ídiú
  • má tá tú ag glacadh níos mó ná 40mg preidneasólóin (stéaróidigh) gach lá le níos faide ná seachtain
  • má tá tú ag glacadh níos mó ná 20mg preidneasólóin gach lá (nó níos mó ná 2mg/kg gach lá i gcás linbh atá níos lú ná 10kg meáchain ann) le coicís nó níos faide
  • má tá tú ag iompar clainne agus fachtóirí riosca eile ag baint leat - cuirfidh do lia comhairleach comhairle ort
  • má tá ceann de na riochtaí ar an liosta seo a leanas ort nó má tá ceann de na cóireálacha ar an liosta seo a leanas á soláthar duit a fhágfaidh nach mbeidh vacsaíní in aghaidh COVID-19 chomh héifeachtach céanna duit:
Príomhriochtaí uireasa imdhíonachta

Daoine a bhfuil ceann ar bith de na riochtaí seo a leanas orthu:

  • Comh-dhianuireasa imdhíonachta (SCID).
  • Comhuireasa imdhíonachta (CID).
  • Gnáthuireasa inathraitheach imdhíonachta (CVID).
  • Hipeagámaglóbailinéime le hionfhabhtuithe athfhillteacha agus athsholáthar glóbailine imdhíonachta nó antaibheathaigh phróifiolacsacha.
  • Siondróm Good (uireasa tíomóma agus B-chealla).
  • Hipirshiondróm IgM
  • Siondróim ilfhaireogacha uath-imdhíonachta.
  • Lochtanna Chineál 1 ar chonair na n-inteirféarón (IFN) nó uath-antasubstaintí.
Riochtaí tánaisteacha uireasa imdhíonachta

Daoine:

  • a chuaigh faoi thrasphlandú scamhóige am ar bith san am atá thart.
  • a chuaigh faoi thrasphlandú croí am ar bith san am atá thart.
  • a chuaigh faoi thrasphlandú duáin, ae, stéige nó paincréis le bliain anuas.
  • a bhfuil VEID (HIV) orthu, nach bhfuil ag fáil cóireála (ardualach víris) agus a bhfuil a gcomhaireamh CD4 níos lú ná 50.
  • a bhfuil VEID (HIV) orthu, atá ag fáil cóireála agus a bhfuil a gcomhaireamh CD4 níos lú ná 200.
  • a bhfuil SEIF (AIDS) orthu.
Neamhoird Athlasta trí mheán Imdhíonachta (IMID)

Ar shamplaí de neamhoird athlasta trí mheán imdhíonachta tá: airtríteas réamatóideach, galar athlastach na putóige agus lúpas eiritéimeach sistéamach.

Is mó an riosca má tá IMID ort agus má tá tú ag fáil ceann de na cóireálacha seo a leanas:

  • Teiripe ídithe B-cheall (mar shampla: Rituximab) le 12 mhí anuas nó i gcás nach bhfuil na B-chealla téarnaithe.
  • Tacralamas Sistéamach - ach ní i gcás go bhfuil cóireáil á déanamh ort le tacralamas logánta ná le coscairí logánta cailcínéiriní eile.
  • Cortacaistéaróidigh, i gcás go mbíonn níos mó ná 5mg de phreidneasólón á úsáid in aghaidh an lae ar bhonn fadtéarmach nó dáileog mhór ó am go chéile.
  • Cioglafosfaimíd le 6 mhí anuas.
  • Cioglaspóirín.
  • Móifeitil mhícifeanóláite.
  • Aigéad mícifeanólách.
  • Monateiripe bhitheolaíoch a bhfuil oibreáin inti is eol a laghdaíonn éifeacht na vacsaíní in aghaidh COVID-19.
  • Oibreáin bhitheolaíocha agus Azathioprine.
  • Oibreáin bhitheolaíocha agus Meititreacsáit (MTX).
  • Abatacept.
Neamhoird fola

Daoine:

  • a chuaigh faoi thrasphlandú gascheall haematapóéiseach (HSCT) le 12 mhí anuas nó i gcás nach bhfuil na B-chealla téarnaithe.
  • a bhfuil galar nódú in éadan óstaigh (GVHD) orthu agus é gníomhach.
  • a bhfuil galar ainsealach B-cheall limfiomadaíoch orthu. 
  • a bhfuil mialóma orthu - ach ní gámapait mhonaclónach a bhfuil tábhacht neamhchinnte ag baint léi (MGUS).
  • a bhfuil MGUS orthu le feidhm lagaithe imdhíonachta, ach nach mialóma é.
  • a bhfuil an siondróm miailidiospláiseach orthu.
  • a bhfuil an galar corráncheallach orthu.
  • a bhfuil neamhoird haemaiteolaíocha orthu agus a fuair teiripe ídithe B-cheall nó T-cheall le 12 mhí anuas (frith-CD20, alemtuzumab, ATG).

Daoine a fuair ceann de na cóireálacha seo a leanas:

  • Teiripe CAR-T (teiripe T-cheall le gabhdóir ciméarach aintaiginí) le 2 bhliain anuas.
  • Teiripe ídithe B-cheall (frith-CD20, daratumumab) le 12 mhí anuas, nó i gcás nach bhfuil na B-chealla téarnaithe.
  • Teiripí ídithe T-cheall (alemtuzumab, ATG) le 12 mhí anuas.
  • Radaiteiripe le 6 mhí anuas.
  • Teiripe shistéamach frithailse le 12 mhí anuas (gan coscairí cionáise tirisín a áireamh) le haghaidh urchóideacht haemaiteolaíochta - ach ní i gcás CML cobhsaí.
Ailse

Daoine:

  • a bhfuil ailse sholadach ghníomhach orthu
  • a bhfuil ailse mheiteastáiteach orthu
  • a chuaigh faoi radaiteiripe le 6 mhí anuas
  • a chuaigh faoi cheimiteiripe le 3 mhí anuas
  • a bhfuil ailse haemaiteolaíoch (ailse na fola) orthu

Daoine a bhfuil cineálacha áirithe ailsí haemaiteolaíochta (ailse na fola) orthu - féach an chuid thuas a bhaineann le ‘neamhoird fola’ chun tuilleadh eolais a fháil.

Riochtaí duánacha

Daoine:  

  • a chuaigh faoi thrasphlandú duáin
  • a bhfuil galar ainsealach an duáin (CKD) i gcéim 4 orthu
  • a bhfuil galar ainsealach an duáin (CKD) i gcéim 5 orthu
  • a fuair teiripe ídithe B-cheall (mar shampla: Rituximab) le 12 mhí anuas nó i gcás nach bhfuil na B-chealla téarnaithe.
Riochtaí ae

Daoine:  

  • a bhfuil ciorróis orthu
  • a chuaigh faoi thrasphlandú ae
  • a chuaigh faoi aon chóireáil sochta imdhíonachta le haghaidh ghalar an ae - níl dáileoga ísle de chortacaistéaróidigh san áireamh anseo
Riochtaí inchinne agus néarchórais

Daoine:  

  • a bhfuil galar Huntington orthu
  • a bhfuil an galar néarón luadrach orthu agus atá ag fáil teiripí atá bunaithe ar imdhíonacht
  • a bhfuil an scléaróis iolrach (MS) orthu agus atá ag fáil teiripí atá bunaithe ar imdhíonacht
  • a bhfuil an mhiaistéine gravis orthu agus atá ag fáil teiripí atá bunaithe ar imdhíonacht
Cén chaoi ar cinneadh an liosta seo?

Tá an liosta seo de riochtaí sláinte agus fachtóirí riosca chliniciúil comhaontaithe ag an nGrúpa Comhairleach Náisiúnta Teiripice.

FSS a bhunaigh an grúpa comhairleach neamhspleách seo a bhfuil saineolaithe sláinte mar chuid de.

Tabharfar tús áite ó thaobh na cóireála de do na daoine is mó a bhfuil riosca ag baint le COVID-19 dóibh. De réir mar a bheidh fáil ar níos mó cógas, d'fhéadfadh sé go mbeifí in ann cóireáil a chur ar fáil do dhaoine eile a bhfuil ardriosca ag baint le COVID-19 dóibh.

Information:

Má tá tú féin in aon cheann de na grúpaí thuasluaite, má tá siomptóim COVID-19 ort, agus más rud é go bhfuil tú tar éis toradh diúltach a fháil ar thástáil antaigine, cuir glao ar do dhochtúir teaghlaigh nó ar do lia comhairleach ospidéil chun tástáil tosaíochta PCR le haghaidh COVID-19 a fháil.

An chaoi le cógas in aghaidh COVID-19 a fháil más duine thú a bhfuil an riosca is airde ann duit

Déan teagmháil le do dhochtúir teaghlaigh nó le do dhochtúir ar bhonn práinne má tá ardriosca ag baint le COVID-19 duit agus:

  • má tá siomptóim COVID-19 ort, nó
  • má tá tú tar éis toradh deimhneach a fháil ar thástáil PCR nó antaigine

Má tá tú ar dhuine de na daoine is mó atá i mbaol breoiteacht thromchúiseach nó báis agus má tá COVID-19 ort, d'fhéadfadh do dhochtúir teaghlaigh nó do lia comhairleach ospidéil agus a fhoireann an chóireáil seo a mholadh duit.

Má chinneann siad gur cheart duit an chóireáil seo a fháil, cuirfear tús leis an gcóireáil a luaithe agus is féidir. Tabharfaidh do dhochtúir agus a fhoireann tuilleadh eolais duit agus freagróidh aon cheist atá agat. D'fhéadfaidís a fhiafraí díot cé na cógais eile a ghlacann tú, lena n-áirítear aon leigheasanna luibhe, vitimíní nó forlíontaí.

Cuid de na cógais, tugtar mar tháibléid iad. Cuid eile, tugtar trí dhiltálaire i do ghéag láimhe (insileadh) iad san ospidéal.

Más rud é nach moltar an chóireáil seo in aghaidh COVID-19 duitse, cuirfidh do dhochtúir an cúram cuí ar fáil duit bunaithe ar an riocht agus na siomptóim atá ort.

Leanaí

Tá riosca íseal ann go n-éireoidh leanaí breoite go tromchúiseach de dheasca COVID-19. 

Is beag an baol go mbeidh cóireáil ospidéil de dhíth orthu in aghaidh COVID-19, fiú má tá riochtaí orthu amhail asma, diaibéiteas, otracht nó fiobróis chisteach.

An chaoi is fearr le do leanbh a chosaint ar bhreoiteacht thromchúiseach de dheasca COVID-19 ná vacsaín in aghaidh COVID-19 a fháil dó nó di má tá sé nó sí 5 bliana d'aois nó os a chionn.

Ní bheidh an chóireáil le cógas ag teastáil ach ó líon beag leanaí 12 bhliain d'aois nó os a chionn a bhfuil an riosca is airde ag baint le COVID-19 dóibh. Níl na cógais le haghaidh COVID-19 oiriúnach do leanaí faoi bhun 12 bhliain d'aois.

Leanaí a d'fhéadfadh leas a bhaint as an gcóireáil

D'fhéadfadh leanaí 12 bhliain d'aois nó os a chionn leas a bhaint as an gcóireáil más rud é:

  • go bhfuil córas thar a bheith lag imdhíonachta acu, i dtrátha an ama a bhfuil trasphlandú á dhéanamh nó má tá teiripe CAR-T (teiripe T-cheall le gabhdóir ciméarach aintaiginí) á fáil acu
  • go bhfuil neamhoird imdhíonachta faoi leith orthu ó rugadh iad, amhail diostróife eicteadheirmeach uath-imdhíonachta candaidiáise il-inchríneapaite (APECED) nó neamhoird i gconair na n-inteirféarón

D'fhéadfadh leanaí 12 bhliain d'aois nó os a chionn leas a bhaint as cóireáil mura bhfuil siad vacsaínithe go hiomlán agus má tá cóireáil ospidéil de dhíth orthu go leanúnach i dtaca le ceann acu seo:

  • míchumas néareolaíoch trom coimpléascach a bhféadfadh niúmóine rialta agus riachtanais iolracha a bheith ag baint leis
  • tinnis iolracha agus riachtanais choimpléascacha orthu dá mbarr, mar shampla gur gá meaisíní, traicéastóime nó aerú baile a úsáid chun cabhrú leo a bheith ag análú

Cuirtear cóireáil le haghaidh COVID-19 ar fáil saor in aisce

Cuirtear cóireáil le haghaidh COVID-19 ar fáil saor in aisce trí FSS má mholtar a leithéid duit.

Ní iarrfaidh FSS sonraí faoi do chuntas bainc ná faoi do chárta ort agus ní iarrfaidh ort íoc as cóireáil.

Nuashonrú deireanach: 13 Iúil 2022 ag 5 i.n.